נאָך פּרטים

• A converb is attached to the usual form of the participle (e.g. געלאָפֿן – אַרײַנגעלאָפֿן). The participle of a verb with a verbal prefix is also based on the usual form of the participle, but without the prefix ‏גע–‏ (e.g. געלאָפֿן – אַנטלאָפֿן).

  This follows the principle we learned in ‏5.2‏ נאָך פּרטים: when the accent does not fall on the first syllable of the infinitive, the participle does not have the prefix ‏גע–‏. Since verbal prefixes are never accented, the accent of a verb with a verbal prefix cannot fall on the first syllable of the infinitive. Thus, if a verb is prefixed ‏‏גע–‏, a second ‏גע–‏ is not added to the participle (e.g. infinitive – געדענקען; participle – געדענקט).

• The helping verb for the past tense of a verb with a verbal prefix is usually the same as for that verb without a prefix, for example:

  • ער איז געלאָפֿן – ער איז אַנטלאָפֿן.

  However, there are a few verbs with different helping verbs. In such cases, the verb with זײַן is usually intransitive and the verb with האָבן is transitive. For example:

  • זי איז געשטאַנען (she stood) – זי האָט פֿאַרשטאַנען (she understood)
  • דו ביסט געקומען (you came) – דו האָסט באַקומען (you received)
• When the infinitive comes with צו (see below “צו + Infinitive”), צו comes between a converb and the base form of the verb, and all three elements are written as one word. However, if the infinitive includes a verbal prefix, צו comes first and is written separately. For example:
  • ער איז גרײט אַרײַ֜נצולױפֿן.
  • ער איז גרײט צו אַנטלױ֜פֿן.

• דער טאַטע פֿלעגט לײענען אַ צײַטונג אַלע טאָג אין דער פֿרי אָבער איצט הערט ער בעסער פּאָדקאַסטן.

  Dad used to read a newspaper every morning but now he prefers to listen to podcasts.

• װען איך בין געװען אַ קלײן מײדל פֿלעג איך זיך באַהאַלטן אונטערן טיש.

  When I was a little girl, I would hide under the table.

• הלװאַי װאָלטן מיר געקענט גײן אױפֿן פֿילם!

  If only we could go to the movie!

• װען מיר װאָלטן נישט געהאַט אַזױ פֿיל אַרבעט, װאָלטן מיר געגאַנגען אױפֿן פֿילם.

  If we didn’t have so much work we would go to the movie.

• איצט זעען מײַנע חבֿרים אַ פֿילם צוזאַמען. הלװאַי װאָלט איך געקענט זען דעם פֿילם מיט זײ!

  My friends are seeing a movie together now. If only I could see the movie with them!

Past:

• נעכטן אין אָװנט האָבן מײַנע חבֿרים געזען אַ פֿילם צוזאַמען. הלװאַי װאָלט איך געקענט זען דעם פֿילם מיט זײ!

  Yesterday evening my friends saw a movie together. If only I had been able to see the movie with them!

• מײַן חבֿרטע װיל זיך באַקענען מיט מײַן שװעסטער.

  My friend wants to meet my sister.

• מײַן חבֿרטע װיל, (אַז) איך זאָל זיך באַקענען מיט איר שװעסטער.

  My friend wants me to meet her sister.

• זאָל דאָס מײַזל אַנטלױפֿן פֿון דער קאַץ אָדער זיך באַהאַלטן?

  Would it be better for the mouse to run away from the cat or to hide?

• װאָס זאָל מען עסן װען באָבע־זײדע קומען צו גאַסט?

  What do you suggest we eat when Grandma and Grandpa come to visit?

• מע טאָר זיך נישט באַהאַלטן אױב מע װיל זיך באַקענען מיט מענטשן.

  One must not hide if one wants to meet new people.

• – מע מעג דאָ זיצן?

  – יאָ, מע מעג.

  – May we sit here?

  – Yes, you may.

• מאָבי װיל אַ הײס געטראַנק, אָבער איך װיל אַ קאַלטס.

  Moby wants a hot drink but I want a cold one.

• מאָרגן הײבט זיך אָן פּסח, דאַרפֿן מיר אַ סך מצה.

  Passover begins tomorrow so we need a lot of matzah.

• קודם האָט די מאַמע געמוזט אַװעקשאַרן דעם שנײ, דערנאָך האָט זי געקענט אַרױספֿאָרן.

  First Mom had to shovel the snow away, then she was able to drive out.

• איך קען נישט דײַן חבֿר. קענסט מיך באַקענען מיט אים?

  I don’t know your friend. Can you introduce me to him?

• נעמי און מאָבי באָדן זיך אין ים.

  די מאַמע באָדט יאַנקלען אַלע טאָג אין אָװנט.

  Nomi and Moby [themselves] are bathing in the sea.

  Mom bathes Yankl every evening.

• מאָביס ראָבאָטישע חבֿרטע לערנט זיך אַ ביסל ייִדיש.

  נעמי לערנט מאָביס ראָבאָטישע חבֿרטע אַ ביסל ייִדיש.

  Moby’s robot friend [herself] is learning a little Yiddish.

  Nomi teaches Moby’s robot friend a little Yiddish.

אױסטאָן זיך

• נעמי טוט זיך אױס און לײגט זיך שלאָפֿן.

  Nomi gets undressed and goes to bed.

װאַרפֿן זיך

• פּינטל װאַרפֿט זיך כאַפּן די פּילקע.

  Pintl leaps [literally: throws himself] to catch the ball.

װאַשן זיך

• גײט װאַשט זיך, װעלן מיר זיך זעצן צום טיש.

  Go wash up, then we’ll sit down to eat [literally: at the table].

װײַזן זיך

• װי גוט פֿאַרשטעלט דו ביסט, מאָבי! קום, װײַז זיך פֿאַר די חבֿרים!

  You have such a great costume, Moby! Come, show yourself to our friends!

טראָגן זיך

• זע! ער לױפֿט, ער שפּרינגט, ער טראָגט זיך װי דער װינט!

  Look! He’s running, jumping, flying [literally: carrying himself] like the wind!

פֿרעגן זיך

• נעמי פֿרעגט זיך פֿון װעמען עס איז די מתּנה.

  Nomi is wondering [literally: asking herself] who the gift is from.

שלעפּן זיך

• דער אױטאָבוס איז אַלט און קרום, אָבער ער שלעפּט זיך נאָך.

  The bus is old and bent but it can still limp along [literally: it still drags itself].

• די צװײ ייִנגלעך האָבן זיך באַקענט אין פּאַרק. זײ האָבן זיך באַלד געחבֿרט.

  The two boys met [each other] at the park. They soon made friends [with each other].

• אַ גאַנצן טאָג האָב איך נישט געזען מײַן חבֿרטע אין שול, אָבער נאָך דער שול האָבן מיר זיך געזען אין פּאַרק.

  I didn’t see my friend at school all day but after school we saw each other at the park.

• מע מוז נאָך נישט רעדן אַזוי געשמאַק — װיכטיק איז, מע זאָל זיך פֿאַרשטײן! (6.5 movie)

  You don’t have to speak so well – the important thing is to understand each other!

• – איך מײן אַז מיר קענען זיך נישט.

  – אױב אַזױ, לאָמיר זיך באַקענען. (6.5 vocabulary movie)

  – I don’t think we know each other.

  – Then let’s get acquainted.

• די שאַל האָט זיך צעריסן.

  פּינטל האָט צעריסן די שאַל.

  The scarf tore.

  Pintl tore the scarf.

• דער קאָנצערט הײבט זיך אָן פֿיר אַ זײגער.

  די מוזיקער הײבן אָן שפּילן.

  דער ייִנגסטער כּלי־זמר הײבט אָן דעם קאָנצערט.

  The concert begins at 4 o’clock.

  The musicians begin to play.

  The youngest musician begins the concert.

• – איך גײ און איך גײ, אָבער איך קען נישט געפֿינען די שול!

  – די שול געפֿינט זיך דאָרט, לעבן דעם פּאַרק.

  – I’m walking and walking but I can’t find the school!

  – The school is over there, near the park.

• די משפּחה־בילדער געפֿינען זיך בײַ באָבע־זײדע.

  איך קען נישט געפֿינען קײן בילד פֿון דער עלטער־באָבען.

  The family pictures are at Grandma and Grandpa’s house.

  I can’t find a picture of my great-grandmother.

• דער זײדע שפּילט מוזיק.

  Grandpa is playing music.

• אין טעאַטער שפּילט מען דעם „דיבוק“.

  At the theater The Dybbuk is being performed.

• נעמי מיט מענדלען שפּילן אין טעניס.

  Nomi and Mendl are playing tennis.

• די קינדער שפּילן זיך אין פּאַרק.

  The children are playing at the park.

• ס׳איז דאָ אַ צײַטונג בײַ מיר אין רוקזאַק.

  There is a newspaper in my backpack.

• עס זײַנען דאָ צײַטונגען אױפֿן טיש.

  There are newspapers on the table.

• ס׳איז נישטאָ קײן צײַטונג בײַ מיר אין רוקזאַק.

  There is no newspaper in my backpack.

• עס זײַנען נישטאָ קײן צײַטונגען אױפֿן טיש.

  There aren’t any newspapers on the table.

• עס איז געװען אַ צײַטונג בײַ מיר אין רוקזאַק.

  There was a newspaper in my backpack.

• עס איז נישט געװען קײן צײַטונג בײַ מיר אין רוקזאַק.

  There wasn’t any newspaper in my backpack.

• עס דאַרפֿן זײַן צײַטונגען אױפֿן טיש.

  There should be newspapers on the table.

• עס דאַרפֿן נישט זײַן קײן צײַטונגען אױפֿן טיש.

  There shouldn’t be any newspapers on the table.

• The adverb of place דאָ can appear in a sentence with the construction איז דאָ / זײַנען דאָ. In the following sentence, one דאָ indicates existence and the other indicates place:

• ס׳איז דאָ דאָ אַ צײַטונג.

  There is a newspaper here.

• ס׳איז דאָ געװען אַ צײַטונג.

  There was a newspaper here.

• דאָ איז דאָ אַ צײַטונג.

  There is [second דאָ] a newspaper here [first דאָ].

• אױב מע װיל זיך לערנען ייִדיש, קען מען זען ייִדישע פֿילמען און הערן ייִדישע פּאָדקאַסטן.

  If one wants to learn Yiddish, one can see Yiddish films and listen to Yiddish podcasts.

• The possessive ending with a person’s name is עס– when the name ends in one of the following:

  –⁠ז, –⁠זש, –⁠ס, –⁠שׂ, –⁠ת, –⁠ש, –⁠ץ, –⁠טש, –⁠דזש, –⁠דז

  For example:

  • לײזער־הירשעס משפּחה
• The article that comes with an animate noun with the ending ס– has the form of the dative:
  • דעם שרײַבערס פֿעדער
  • דער קאַטשקעס עופֿעלעך

• In general, an apostrophe is not used to indicate the possessive in Yiddish. However, if the name ends in ס– and the accent is on the last syllable, the possessive is shown in writing with an apostrophe:

  • לערער װײַס׳ ביכער

    (pronounced /װײַס/ or /װײַסעס/)

• The possessive with פֿון is sometimes used with people’s names and animate nouns. However, the ending ס– is used rarely with plural nouns and very rarely with inanimate nouns.

• – דער פֿילם איז אַ לאַנגער?

  – נײן, ער איז אַ קורצער.

  – Is the film a long one?

  – No, it’s a short one.

• האָסט געלײענט די צװײ לידער? דאָס ערשטע איז אַ שװערס און דאָס צװײטע איז אַ גרינגס.

  Have you read the two poems? The first is a difficult one and the second is an easy one.

• זעסט די צװײ בחורים דאָרט? איך האָב זיך באַקענט מיטן הױכן, אָבער איך געדענק נישט װי ער הײסט.

  Do you see the two boys over there? I’ve met the tall one but I don’t remember what he’s called.

• װאָס דערצײלסטו גוטס?

  What good things do you have to say?

• דער לערער האָט אונדז הײַנט געזאָגט עפּעס װיכטיקס.

  The teacher told us something important today.

• הײַנט װעל איך קוקן דעם לענגערן פֿילם און מאָרגן דעם קירצערן.

  Today I’ll watch the longer film and tomorrow the shorter one.

• דער אינטערעסאַנטסטער פּאָדקאַסט איז װעגן ש. אַנ־סקיס „דיבוק“.

  The most interesting podcast is about S. Anski’s Dybbuk.

• הײַנט שפּילט נעמי לאַנג אין קױשבאָל, מאָבי שפּילט לענגער, און מענדל שפּילט צום לענגסטן.

  Today Nomi is playing basketball for a long time, Moby is playing longer, and Mendl is playing the longest.

• The second part of a comparison after a comparative comes with פֿון + dative or װי + clause. A clause after װי is often partially omitted as indicated by square brackets in the following examples:

• דער גרינער טעלער איז גרעסער פֿונעם ברױנעם טעלער.

  דער גרינער טעלער איז גרעסער װי דער ברױנער טעלער [איז].

  The green plate is bigger than the brown plate.

• די מאַמע האָט באַהאַלטן די מצה בעסער װי [זי האָט באַהאַלטן] דעם חמץ.

  Mom hid the matzah better than [she hid] the khomets.

• הײַנט דאַרף איך הערן דרײַ פּאָדקאַסטן. צװײ האָב איך געהערט אין דער פֿרי: דער ערשטער פּאָדקאַסט איז מיר זײער געפֿעלן אָבער דער צװײטער איז געװען צו לאַנג. דעם דריטן װעל איך הערן נאָך מיטאָג.

  Today I have to listen to three podcasts. This morning I listened to two: I liked the first podcast a lot but the second was too long. I’ll listen to the third this afternoon.

• דער פֿילם איז געװען לאַנג.

  The film was long.

• די קינדער װערן גרױס.

  The children are getting big.

• די צײַטונג איז צעריסן אָבער זי זעט נישט אױס אַלט.

  The newspaper is torn but it does not look old.

1. When the adjective precedes a singular neutral noun and comes with the indefinite article אַ/קײן (or with another determiner that does not change according to case), for example:

   • דאָס איז אַ גוט אָרט צו זיצן און עסן.
   • די פּאָעטעסע האָט געשריבן איר ערשט ליד װען זי איז געװען זעכצן יאָר אַלט.

   See The Null Ending in ‏5.5 נאָך פּרטים.

2. When the adjective אַנדער comes with אַ/קײן and precedes a singular noun of any gender, for example:

   • די פֿעדער שרײַבט נישט און איך האָב נישט קײן אַנדער פֿעדער. װוּ נעם איך אַן אַנדער פֿעדער?

   See אַן אַנדער in ‏6.1 נאָך פּרטים.

1. Two clauses joined with a conjunction, for example:

• די מױז אַנטלױפֿט װען זי דערזעט די קאַץ.

  The mouse runs away when it catches sight of the cat.

We have learned the conjunctions:

און, אָבער, אָדער, װען, װײַל, אַז, אױב, כאָטש, בשעת.

2. Indirect questions in which a question word links two clauses, for example:

• פּערל װײסט נישט װוּ מאָבי האָט זיך באַהאַלטן.

  Perl doesn’t know where Moby hid.

3. Sentences with a relative clause (a relative pronoun links the two clauses), for example:

• מיר האָבן שױן געפֿונען אַלע שטיקלעך חמץ װאָס די מאַמע האָט באַהאַלטן.

  We’ve already found all the pieces of khomets that Mom hid.

4. Sentences in which consecutive word order (verb is the first sentence unit) links two clauses, for example:

• איך װיל זיך לערנען ייִדיש, קוק איך ייִדישפּאָפּ־פֿילמעלעך.

  I want to learn Yiddish so I watch YiddishPOP movies.

• נעמי האָט זיך געחבֿרט מיט מאָביס ראָבאָטישער חבֿרטע און גענומען לערנען מיט איר אַ ביסל ייִדיש. זײַנען פּערל און מאירקע צוגעקומען זיך באַקענען מיט דער נײַער חבֿרטע.

  Nomi made friends with Moby’s robot friend and started teaching her a little Yiddish. Then Perl and Meyerke came over to meet the new friend.

1. צי introduces a yes/no question, whether direct or indirect.

• צי רעדט דײַן באָבע ייִדיש?

  Does your grandmother speak Yiddish?

• צי װילסטו גײן אױף אַ קאָנצערט אין פּאַרק?

  Do you want to go to a concert in the park?

• איך װיל װיסן צי מײַן חבֿרטעס באָבע רעדט ייִדיש.

  I want to know whether my friend’s grandmother speaks Yiddish.

• נעמי פֿרעגט מאָבין צי ער װיל גײן אױף אַ קאָנצערט אין פּאַרק.

  Nomi asks Moby if he wants to go to a concert in the park.

2. צי means “or” (a synonym of אָדער), for example:

• װילסט אַן עפּל צי אַ באַר?

  Do you want an apple or a pear?

• אַלע פֿרײַטיק באַקט די באָבע אַ לאָקשן־קוגל צי אַ קאַרטאָפֿל־קוגל, און אַ מאָל בײדע.

  Every Friday Grandma bakes a noodle kugel or a potato kugel and sometimes both.

• װעסט שפּילן אין קױשבאָל צי אין טעניס? אַזױ צי אַזױ װיל איך שפּילן מיט דיר!

  Are you going to play basketball or tennis? Either way, I want to play with you!

• װען דו רעדסט, זאָלסטו נישט טראַכטן צו פֿיל צי דו רעדסט ריכטיק צי נישט.

  When you speak, you shouldn’t think too much about whether you are speaking correctly or not.

The Past Tense: Tables

• When the accent does not fall on the first syllable of the infinitive, the participle has no prefix –⁠גע. This is the case with:

  • Infinitives ending ‏–⁠ירן, for example:

    שפּאַצירן – שפּאַצירט

  • Verbs with one of the six unaccented verbal prefixes (see above):

    אַנט–, באַ–, גע–, דער–, פֿאַר–, צע–

    For example:

    אַנטלױפֿן – אַנטלאָפֿן; צעקלאַפּן – צעקלאַפּט

• דאָס בילד איז געהאַנגען אױף דער װאַנט.

  The picture hung on the wall.

but

• איך האָב אױפֿגעהאַנגען דאָס בילד.

  I hung up the picture.