5.4 נאָך פּרטים

The Past Tense: Verbs with a Converb
Directional Converbs:
When the Base Form of the Verb is Absent
The Past Tense:
One Helping Verb with Several Participles
The Position Verbs לײגן, ליגן, זעצן, זיצן, שטעלן, שטײן
- Converbs with the Verbs לײגן, זעצן, שטעלן
The General Pronoun דאָס
What Time Is It?

The Past Tense: Verbs with a Converb

דער אױטאָבוס איז אָנגעקומען.

The bus has arrived.
מיר זײַנען אַרײַנגעגאַנגען אין שול.

We went into school.
איך האָב אַרױסגענומען מײַנע ביכער פֿון רוקזאַק.

I took my books out of the backpack.
איך האָב אַװעקגעלײגט די ביכער אױפֿן טיש.

I put the books down on the table.

The participle of a verb with a converb is the same as the participle of the verb without the converb, but with the converb (prefix) attached.

Infinitive/Participle without Converb	Infinitive/Participle with Converb
קומען – געקומען	אָנקומען – אָנגעקומען
גיין – געגאַנגען	אַרײַנגיין – אַרײַנגעגאַנגען
נעמען – גענומען	אַרױסנעמען – אַרױסגענומען
לײגן – געלײגט	אַװעקלײגן – אַװעקגעלײגט

The helping verb of a verb with a converb in the past tense is almost always the same as the helping verb of the verb without a converb.

Past Tense without Converb	Past Tense with Converb
איך בין געקומען	איך בין אָנגעקומען
איך בין געגאַנגען	איך בין אַרײַנגעגאַנגען
איך האָב גענומען	איך האָב אַרױסגענומען
איך האָב געלײגט	איך האָב אַװעקגעלײגט

Directional Converbs:
When the Base Form of the Verb is Absent

זיבן אַ זײגער בין איך אַרױס פֿון שטוב און אַרױף אױפֿן אױטאָבוס.

At seven o’clock I left the house and got on the bus.
איך קען נישט אַרױס – ס׳איז קאַלט, און איך האָב נישט קײן מאַנטל.

I can’t go out – it’s cold and I don’t have a coat.
װען װעט די מאַלפּע אַראָפּ פֿונעם בױם? אַ, זי איז שױן אַראָפּ.

When will the monkey come down from the tree? Ah, it is already down.

מיר שטײען בײַ דער טיר. – אַרײַן! – זאָגט די לערערין.

We are standing at the door. “Come in!” says the teacher.
– אַרױף אױפֿן בענקל, פּינטל! הײַנט װעסטו אױך זיצן בײַם טיש!

“Get up on the chair, Pintl! Today you too will sit at the table!”

We already know several converbs that indicate direction: אַרײַן, אַרױס, צוריק, אַרױף, אַראָפּ. When the type of motion is clear or unimportant, the base form of the verb is often omitted. This can mean that:

The base form in the infinitive is omitted –
- איך קען נישט אַרױס
  
  instead of, for example,
- איך קען נישט אַרױסגײן.
The base form in the participle is omitted –
- זיבן אַ זײגער בין איך אַרױס
  
  instead of, for example,
- זיבן אַ זײגער בין איך אַרױסגעגאַנגען.
The conjugated verb in the imperative is omitted –
- אַרױף אױפֿן בענקל!
  
  instead of, for example,
- שפּרינג אַרױף אױפֿן בענקל!

Omitting the base form of the verb is a matter of style. The example sentences above are also correct with the base form, for example:

זיבן אַ זײגער בין איך אַרױסגעגאַנגען פֿון שטוב און אַרױפֿגעגאַנגען אױפֿן אױטאָבוס.
איך קען נישט אַרױסגײן – ס׳איז קאַלט, און איך האָב נישט קײן מאַנטל.
װען װעט די מאַלפּע אַראָפּקומען פֿונעם בױם? אַ, זי איז שױן אַראָפּגעקומען.

מיר שטײען בײַ דער טיר. – קומט אַרײַן! – זאָגט די לערערין.
– שפּרינג אַרױף אױפֿן בענקל, פּינטל! הײַנט װעסטו אױך זיצן בײַם טיש!

We have already heard this construction of a directional converb without a base form; Nomi says the following in the movie of lesson 5.2:

דער אתרוג איז נישט אַרױס פֿון דער פּושקע.

The esreg didn’t leave the box.

Note:

The conjugated present tense of the base form cannot be omitted:
- זיבן אַ זײגער גײ איך אַרױס פֿון שטוב.
- די מאַלפּע קומט אַראָפּ פֿון בױם.
In the past tense, a converb of this type can appear without a base form only with the helping verb זײַן.

The Past Tense:
One Helping Verb with Several Participles

When two or more verbs in the past tense are coordinated (and therefore have the same subject) , only the first helping verb is required. Here are two examples from YiddishPOP:

נעבעך — דו ביסט געלעגן אין בעט און געשלאָפֿן, און — דעמאָלט ביסטו געפֿאַלן? (5.3)
איך האָב אַרויסגענומען מײַן שירעם און אויך געװאָלט אָנטאָן דעם רעגן־מאַנטל. (5.4)

The first helping verb is sufficient even when subsequent helping verbs would not be the same. In the following sentences, the helping verbs in parentheses are optional:

איך בין געגאַנגען אין פּאַרק און (האָב) געשפּילט אין קױשבאָל.
דאָס מײדל האָט אָנגעטאָן דעם מאַנטל, (איז) אַרױסגעלאָפֿן פֿון שטוב און (האָט) געכאַפּט דעם אױטאָבוס.

The helping verbs may be repeated; the difference between sentences with and without them is stylistic.

The Position Verbs לײגן, ליגן, זעצן, זיצן, שטעלן, שטײן

In this lesson we learned the verb שטעלן. We have now learned the six main verbs that indicate position. Here are the verbs with the lesson in which we learned each one:

לײגן (5.2) – to place into a lying position

ליגן (5.3) – to be in a lying position

זעצן (5.3) – to place into a seated position

זיצן (1.4) – to be in a seated position

שטעלן (5.4) – to place into a standing position

שטײן (2.3) – to be in a standing position

In each pair, the first verb indicates the process of bringing into position; the second verb indicates the state of being in position.

The three pairs are presented with example sentences in the following table:

Bringing into Position	Being in Position
לײגן נעמי לײגט אַרײַן דעם אתרוג אין דער פּושקע. Nomi puts the esreg [into a lying position] in the box.	ליגן דער אתרוג ליגט אין דער פּושקע. The esreg is [lying] in the box.
זעצן די מאַמע זעצט יאַנקלען אױפֿן בענקל. Mother sits Yankl on the chair.	זיצן יאַנקל זיצט אױפֿן בענקל. Yankl is sitting on the chair.
שטעלן די באָבע שטעלט אַװעק אַ גלעזל טײ אױפֿן טיש. Grandma puts a glass of tea [in a standing position] on the table.	שטײן דאָס גלעזל טײ שטײט אױפֿן טיש. The glass of tea is [standing] on the table.

Bringing into Position

Being in Position

לײגן

נעמי לײגט אַרײַן דעם אתרוג אין דער פּושקע.

Nomi puts the esreg [into a lying position] in the box.

ליגן

דער אתרוג ליגט אין דער פּושקע.

The esreg is [lying] in the box.

זעצן

די מאַמע זעצט יאַנקלען אױפֿן בענקל.

Mother sits Yankl on the chair.

זיצן

יאַנקל זיצט אױפֿן בענקל.

Yankl is sitting on the chair.

שטעלן

די באָבע שטעלט אַװעק אַ גלעזל טײ אױפֿן טיש.

Grandma puts a glass of tea [in a standing position] on the table.

שטײן

דאָס גלעזל טײ שטײט אױפֿן טיש.

The glass of tea is [standing] on the table.

The verbs that indicate the process of bringing into position come with the reflexive pronoun זיך when referring to something or someone moving on their own. For example:

Bringing into Position + זיך	Being in Position
לײגן זיך יאַנקל לײגט זיך אַװעק אױף דער סאָפֿע. Yankl lies down on the sofa.	ליגן יאַנקל ליגט אױף דער סאָפֿע. Yankl is lying on the sofa.
זעצן זיך מאָבי זעצט זיך אַװעק לעבן שטוב. Moby sits down next to the house.	זיצן מאָבי זיצט לעבן שטוב. Moby is sitting next to the house.
שטעלן זיך נעמי שטעלט זיך אױף אַ בענקל. Nomi climbs up onto a chair [so that she is standing on the chair].	שטײן נעמי שטײט אױף אַ בענקל. Nomi is standing on a chair.

Bringing into Position + זיך

Being in Position

לײגן זיך

יאַנקל לײגט זיך אַװעק אױף דער סאָפֿע.

Yankl lies down on the sofa.

ליגן

יאַנקל ליגט אױף דער סאָפֿע.

Yankl is lying on the sofa.

זעצן זיך

מאָבי זעצט זיך אַװעק לעבן שטוב.

Moby sits down next to the house.

זיצן

מאָבי זיצט לעבן שטוב.

Moby is sitting next to the house.

שטעלן זיך

נעמי שטעלט זיך אױף אַ בענקל.

Nomi climbs up onto a chair [so that she is standing on the chair].

שטײן

נעמי שטײט אױף אַ בענקל.

Nomi is standing on a chair.

Note:

The verbs that describe bringing something into a position often come with a converb (see below).
The verbs זעצן and זיצן are used only with living beings (and, for example, toys with the form of a person or animal) when a sitting position is indicated. If these two verbs are used with inanimate objects, they describe the position of “being firmly/deep inside something”, for example:

איך מאַך אַ שנײמענטש און זעץ אים אַרײַן אַ מער פֿאַר אַ נאָז.

I make a snowman and firmly push in a carrot for a nose.

The past tense forms of these verbs fall into two groups according to the above categories. The three verbs in the category bringing into position are conjugated with האָבן and have participles ending ט–; the three verbs in the category being in position are conjugated with זײַן and have participles ending ן–. See in the table below:

Bringing into Position	Being in Position
לײגן האָט געלײגט	ליגן איז געלעגן
זעצן האָט געזעצט	זיצן איז געזעסן
שטעלן האָט געשטעלט	שטײן איז געשטאַנען

Converbs with the Verbs לײגן, זעצן, שטעלן

The verbs that describe bringing something into position often come with a converb that indicates the direction and goal of the movement; the converb also indicates that the verb is perfective, that is, the converb adds an aspect of “being defined” to the action (for example, it is performed just once, it is completed, it is done with a specific intention). For example:

נעמי לײגט אַרײַן דעם אתרוג אין דער פּושקע.

Nomi puts the esreg into the box.
די מאַמע לײגט אַרױף די צװײַגן אױף דער סוכּה.

Mother puts the branches on [top of] the sukkah.
טאַטע־מאַמע שטעלן אַרײַן אין דער סוכּה אַ טיש מיט בענקלעך.

Our parents are putting a table and chairs in the sukkah.

(The grammatical terms perfective and imperfective aspect, which are well known to students of Slavic languages, are of great importance in understanding the verbal system in Yiddish.)

The converb אַװעק adds the perfective aspect to these verbs without indicating the direction or goal of the movement (unlike אַרײַן or אַרױף). Nomi says in this lesson’s movie, for example:

שלעפּן מיט אײן האַנט האָט נישט געהאָלפֿן – האָב איך דאָרט אַװעקגעשטעלט דעם שירעם.

Pulling with one hand didn’t help – so I put down the umbrella there.

The direction and goal of what Nomi does with the umbrella are conveyed with the position verb שטעלן and the adverb דאָרט. The converb אַװעק emphasizes the completion of the “putting” (שטעלן).

Here are several more examples of the perfective aspect of the verbs לײגן, זעצן and שטעלן (with and without זיך) indicated by the converb אַװעק :

שטעל אַװעק די גלעזלעך אױפֿן טיש!

Put the glasses down on the table!
אױ, ס׳איז הײס! איך װעל זיך בעסער אַװעקשטעלן אונטערן בױם װוּ די חבֿרים שטײען שױן.

Oh, it’s hot! I’ll go stand under the tree where my friends are already standing.

מאָבי זעצט יאַנקלען אַװעק אױף דער סאָפֿע.

Moby sits Yankl down on the sofa.
דערנאָך זעצט ער זיך אַװעק לעבן אים.

Then he sits down next to him.

איך האָב שױן אַװעקגעלײגט אױפֿן טיש מײַן בוך, מײַן העפֿט און אַ פֿעדער. איצט קען איך טאָן מײַן הײמאַרבעט.

I already put my book, my notebook and a pen on the table. Now I can do my homework.
איך האָב זיך אַװעקגעלײגט װײַל איך בין מיד.

I lay down because I’m tired.

The General Pronoun דאָס

דאָס איז מײַן הײמאַרבעט. (2.2)

This is my homework.
דאָס איז שױן אײן מאָל אַן אתרוג! (5.2)

It is one amazing esreg!
דו װייסט, אַ גוף! אַ קאָפּ, צװיי הענט, צװיי פֿיס… אָבער אַ דיבוק האָט דאָס נישט! (4.5)

You know, a body! A head, two hands, two feet… But a dybbuk doesn’t have that!
אַ, אָט דאָס װילן מיר װיסן. (4.3)

Ah, that’s just what we want to know.
[דאָס היטל]: זי טוט עס אָן — אָט דאָס איז שױן קאָמיש. (5.1)

[The hat]: She’s putting it on – now that’s funny!
דאָס הײסט שװימען? נײן, דאָס הײסט שפּילן! (1.2)

This is swimming? No, this is playing!
װוּ איז דאָס געשען? (5.3)

Where did it happen?

As we have seen in several YiddishPOP movies (see the above examples), the neutral article דאָס can serve as a general pronoun.

In lesson 4.1 we learned that a pronoun that replaces a noun in the singular keeps its grammatical gender, for example:

װוּ איז דער מאַנטל? ער איז דאָ.

Where is the coat? It is here.

In lesson 5.1 we learned that when the definite article is accented, it serves as a demonstrative pronoun, for example:

דער שירעם איז נישט גוט. גיב מיר בעסער דײַן שירעם.

This umbrella isn’t good. Give me your umbrella instead.
פֿון די צװײ פּיצעס נעם איך די מיט די ציבעלעס װײַל איך האָב נישט ליב קײן פֿעפֿערס.

Of the two pizzas I’m taking the one with onions because I don’t like peppers.

The general pronoun דאָס refers to something (an object, objects, a situation, an action) without a grammatical connection to a specific noun. Sometimes the general pronoun דאָס is demonstrative (and therefore accented), and sometimes not.

After a preposition, דאָס changes to דעם (as is always the case in the dative). The pronoun דעם is never contracted with the preposition. For example:

װילסט הערן װעגן דעם?

Do you want to hear about it?
איך װעל פֿרעגן די מאַמע װעגן דעם.

I’ll ask my mother about it/that.
נאָך דעם בין איך אַרױס פֿון שטוב.

After that I left the house.
קוק אױף דעם!

Look at this/that!
איך האָב שױן גאָרנישט פֿון דעם.

I’m not getting anything out of this.

What Time Is It?

The numbers up to 10 are in lesson 1.3. The numbers 11 and 12 are taught in this lesson with clock time. Higher numbers can be found in the next lesson, 5.5.

The table below contains the phrases needed for telling clock time.

Phrase	For example...
___ אַ זײגער	2:00	צװײ אַ זײגער
האַלב ___	2:30	האַלב דרײַ
האַלב נאָך ___	2:30	האַלב נאָך צװײ
אַ פֿערטל צו/פֿאַר ___	1:45	אַ פֿערטל צו/פֿאַר צװײ
אַ פֿערטל נאָך ___	2:15	אַ פֿערטל נאָך צװײ
___ (מינוט) צו/פֿאַר ___	1:50	צען (מינוט) צו/פֿאַר צװײ
___ (מינוט) נאָך ___	2:10	צען (מינוט) נאָך צװײ

Note:

Prepositions are not used with clock time when talking about the exact moment when something happens, for example:

זיבן אַ זײגער שטײט פּערל אױף.

At seven o’clock, Perl gets up.
האַלב אַכט גײט זי אַרױס פֿון שטוב.

At half past seven she leaves the house.
צען פֿאַר אַכט קומט זי אָן אין שול.

At ten to eight she arrives at school.

The phrase אַ זײגער is used only with whole hours (not with half hours, quarter hours etc.).
When talking about clock time, the number one (אײנס) ends with the letter ס, for example:

1:00 – אײנס אַ זײגער

1:30 – האַלב נאָך אײנס

12:50 – צען צו אײנס

The word פֿערטל comes with the indefinite article אַ, that is אַ פֿערטל.
The word מינוט is optional; the following are both correct:

צען צו צװײ

צען מינוט צו צװײ
The words צו and נאָך are used only with numbers up to 29. You can say, for example:

צװעלף נאָך צװײ (2:12)

נײַן און צװאַנציק נאָך צװײ (2:29)

נײַן און צװאַנציק צו דרײַ (2:31)

but you cannot say:

„אײן און דרײַסיק נאָך צװײ“ (2:31)

Instead of the words האַלב, אַ פֿערטל, צו, נאָך, just the hour and the minutes can be given, for example:

2:12 – צװײ צװעלף

2:15 – צװײ פֿופֿצן

2:29 – צװײ נײַן און צװאַנציק

2:30 – צװײ דרײַסיק

2:31 – צװײ אײן און דרײַסיק

2:45 – צװײ פֿינף און פֿערציק

Adverbs are used to indicate the part of the day in which a particular time occurs. Here are several adverbs of time that we have already learned in YiddishPOP:

בײַ טאָג, בײַ נאַכט, אין דער פֿרי, נאָך מיטאָג (3.4)

אין אָװנט (5.3).

בײַ טאָג is used with צװעלף אַ זײגער, which is neither “in the morning” nor “in the afternoon”; apart from this, בײַ טאָג is mostly used with the earlier afternoon hours.

פֿאַר טאָג indicates the second half of the night until daybreak.

The boundaries between the various adverbs of time are not strictly set and are dependent in part on the speaker’s feel.

The following examples are in chronological order:
- צװײ אַ זײגער בײַ נאַכט שלאָפֿט נעמי.
  
  At two o’clock in the morning, Nomi is asleep.
- הײַנט שטײט נעמי אױף האַלב זעקס פֿאַר טאָג.
  
  Today, Nomi is getting up at half past five in the morning.
- אַ פֿערטל נאָך אַכט אין דער פֿרי זיצט נעמי שױן אין שול.
  
  At a quarter past eight in the morning, Nomi is already in her seat at school.
- דרײַ אַ זײגער נאָך מיטאָג/בײַ טאָג שפּילט נעמי אין קױשבאָל.
  
  At three o’clock in the afternoon Nomi plays basketball.
- צװאַנציק פֿאַר נײַן אין אָװנט לײגט זיך נעמי שלאָפֿן.
  
  At twenty to nine in the evening/at night, Nomi goes to bed.

מינוט vs. מינוטן. The plural form of the word מינוט is מינוטן. This plural form is used to talk about a non-specific number of minutes, for example:

דאָס ייִנגל זיצט אין שול און קוקט אױף די מינוטן – ער װיל שױן זײַן אין דער הײם!

The boy sits at school and watches the minutes – he already wants to be at home!

However, when talking about a specific number, or after the words עטלעכע (several) and אַ פּאָר (a few), the singular form מינוט is used:

צען מינוט נאָך צװײ.

Ten minutes past two.
מאָבי איז געלאָפֿן צװעלף מינוט. דערנאָך איז ער שױן געװען מיד.

Moby ran for twelve minutes. After that he was already tired.
איך דאַרף נאָך אַ פּאָר מינוט, דערנאָך קענען מיר אַרױס.

I need a few more minutes, then we can leave.

מינוט is not unique in this respect. Among other words that follow the same rule is the word יאָר (year) that we will learn in lesson 6.1.

נאָך פּרטים

Table of Contents