נאָך פּרטים

Relative Clauses

Relative Clauses Introduced by װאָס

  • אַ מענטש װאָס שרײַבט לידער הײסט אַ פּאָעט.

    A person who writes poems is called a poet.

  • דאָס ליד װאָס נעמי האָט געשריבן איז קורץ און שײן.

    The poem that Nomi wrote is short and pretty.

  • גיב אַ קוק אױף די קאַטשקעס װאָס גײען לעבן דעם װאַסער!

    Look at the ducks that are walking near the water!

  • די קאַטשקע װאָס איך האָב איר צוגעװאָרפֿן עסן שװימט צו.

    The duck I threw food to is swimming towards me.

A relative clause gives more details about a person or thing (the “antecedent”) that is mentioned in the main clause or a previous subordinate clause. One way of connecting a relative clause with the antecedent is with the word װאָס. In this role, װאָס serves as a relative pronoun.

The relative pronoun װאָס can always be paired with a personal or possessive pronoun that refers to the antecedent. In some cases the personal pronoun is optional, in others it is obligatory. The use of these pronouns depends on their role in the relative clause, as demonstrated by the examples in the following table.

Square brackets [ ]: the personal pronoun is optional
Underlined: the pronoun that refers to antecedent
Bold: the relative pronoun װאָס and the conjugated verb in the relative clause
Role of the
antecedent in the
relative clause
Example sentences with relative pronoun װאָס
Subject

דער חבֿר, װאָס [ער] טראָגט געװײנטלעך אַ היטל, הײסט מאירקע.
דער חבֿר, װאָס געװײנטלעך טראָגט ער אַ היטל, הײסט מאירקע.

The friend who usually wears a hat is called Meyerke.

Direct Object

די מעשׂה, װאָס מאירקע האָט [זי] הײַנט דערצײלט, איז אינטערעסאַנט.
די מעשׂה, װאָס הײַנט האָט זי מאירקע דערצײלט, איז אינטערעסאַנט.

The story that Meyerke told today is interesting.

Indirect Object

די חבֿרטע, װאָס איך האָב איר געגעבן מײַן בוך, איז הײַנט נישט אין שול.
די חבֿרטע, װאָס איר האָב איך געגעבן מײַן בוך, איז הײַנט נישט אין שול.

The friend I gave my book to is not at school today.

Object of a Preposition

דאָס בענקל, װאָס אױף אים זיצט מאָבי, איז נישט זײער שטאַרק.
דאָס בענקל, װאָס מאָבי זיצט אױף אים, איז נישט זײער שטאַרק.

The chair that Moby is sitting on is not very strong.

Possessive

רײזל, װאָס אירע קיכעלעך האָב איך נעכטן געגעסן, קומט הײַנט צו גאַסט.
רײזל, װאָס איך האָב נעכטן געגעסן אירע קיכעלעך, קומט הײַנט צו גאַסט.

Reyzl, whose cookies I ate yesterday, is coming to visit today.

Note:

The personal pronoun is optional –

  • When it is the subject of the relative clause and there is no other word before the verb, for example:
    • דער חבֿר, װאָס [ער] טראָגט געװײנטלעך אַ היטל, הײסט מאירקע.
  • When it is the object of the relative clause and the subject (or expletive עס) comes before the verb, for example:
    • די מעשׂה, װאָס מאירקע האָט [זי] הײַנט דערצײלט, איז אינטערעסאַנט.
    • די מעשׂה, װאָס עס האָט [זי] הײַנט דערצײלט מאירקע, איז אינטערעסאַנט.

In these two cases, the personal pronoun is often omitted. In all other cases, the relative pronoun װאָס must be accompanied by a personal or possessive pronoun.

Word Order with the Relative Pronoun װאָס

When the word װאָס introduces a relative clause it is a connecting word and not a sentence unit. As can be seen in the examples in the table above, a relative clause has the usual word order: the verb is the second sentence unit and various sentence units can come before it (see ‏5.3 נאָך פּרטים). Note that when the antecedent is the subject of the relative clause and the personal pronoun is omitted, the first sentence unit is implied.

More Relative Pronouns

In the movie for this lesson we hear relative clauses with װאָס. Other question words can also serve as relative pronouns. In the following we will discuss how relative clauses are formed with װעמען/װעמענס, preposition + װעלכ–‏, and װוּ and‎ װען. Note that:

װעמען / װעמענס

The question words װעמען and װעמענס are frequently used as relative pronouns.

Note:

See the word order in the examples in the following table that shows the various roles װעמען and װעמענס can play in a relative clause:

Role of the
antecedent in the
relative clause
Relative clause introduced by װעמען / װעמענס
Subject

־־־־

Direct Object

די חבֿרטע, װעמען איך האָב געזוכט, איז געװען אין פּאַרק.

The friend whom I was looking for was in the park.

Indirect Object

די חבֿרטע, װעמען איך האָב געגעבן מײַן בוך, איז הײַנט נישט אין שול.

The friend to whom I gave my book is not at school today.

Object of a Preposition

דער בחור, מיט װעמען דאָס מײדל איז געגאַנגען שפּאַצירן, איז אַ פּאָעט.

The boy with whom the girl went on a walk is a poet.

Possessive

רײזל, װעמענס קיכעלעך איך האָב נעכטן געגעסן, קומט הײַנט צו גאַסט.

Reyzl, whose cookies I ate yesterday, is coming to visit today.

Preposition + װעלכ–‏

When the role of the antecedent in a relative clause is “object of a preposition”, it is not uncommon for the relative clause to be introduced by preposition + װעלכ–‏. For example:

  • דער בחור, מיט װעלכן דאָס מײדל איז געגאַנגען שפּאַצירן, איז אַ פּאָעט.

    The boy with whom the girl went on a walk is a poet.

  • די קאַטשקע, װעגן װעלכער נעמי שרײַבט אַ ליד, האָט צװײ קאַטשקעלעך.

    The duck that Nomi is writing a poem about has two ducklings.

  • דאָס בענקל, אױף װעלכן מאָבי זיצט, איז נישט זײער שטאַרק.

    The chair that Moby is sitting on is not very strong.

  • די פֿראַגעס, אױף װעלכע איך האָב הײַנט געדאַרפֿט ענטפֿערן, זײַנען געװען זײער שװער.

    The questions that I had to answer today were very difficult.

Note:

  • דאָס בענקל, אױף װעלכן מאָבי זיצט, איז נישט זײער שטאַרק.
  • דאָס בענקל, אױף װאָס מאָבי זיצט, איז נישט זײער שטאַרק.
  • דאָס בענקל, װאָס אױף אים זיצט מאָבי, איז נישט זײער שטאַרק.

For the curious reader, a note about the question word װעלכער:

With װעלכער you can ask about one or a few things among many. For example:

  • װעלכער חבֿר קומט הײַנט צו גאַסט, מאָבי אָדער מאירקע?

    Which friend is coming to visit today, Moby or Meyerke?

  • מיט װעלכן אױטאָבוס װעסטו פֿאָרן?

    Which bus will you take?

  • װעלכע לידער װילסטו זינגען בײַם סדר?

    Which songs do you want to sing at the seder?

װעלכער declines like a substantivized adjective; the neutral form is װעלכס:

  • װעלכס געטראַנק װילסטו, דאָס קאַלטע אָדער דאָס װאַרעמע?

    Which drink do you want, the cold one or the hot one?

Other Question Words

װען‏‏ ,װוּ, and other question words can also serve as relative pronouns:

  • לאָמיר גײן אינעם פּאַרק, װוּ מע קען שפּילן אין קױשבאָל.

    Let’s go to the park where you can play basketball.

  • פּורים איז דער יום־טובֿ, װען מע פֿאַרשטעלט זיך.

    Purim is the holiday when people dress up.

The Superlative

Adjectives

  • נעמיס ליד איז לאַנג. מאָביס ליד איז לענגער. און קאַדיע מאָלאָדאָװסקיס ליד איז דאָס לענגסטע.

    Nomi’s poem is long. Moby’s poem is longer. And Kadia Molodowsky’s poem is the longest.

  • די געשמאַקסטע קיכעלעך זײַנען נישט די געזינטסטע.

    The tastiest cookies are not the healthiest.

  • יאַנקל איז דאָס ייִנגסטע קינד אין נעמיס משפּחה. נעמי איז דאָס עלטסטע.

    Yankl is the youngest child in Nomi’s family. Nomi is the oldest.

The superlative is formed by adding the suffix ‏–‏סט to the base form of the adjective. If there is a vowel change in the comparative, the same vowel change is in the superlative. The comparative and superlative forms of several adjectives are listed in the following table:

Base Form Comparative Superlative
שטאַרק שטאַרקער שטאַרקסט
געשמאַק געשמאַקער געשמאַקסט
אינטערעסאַנט אינטערעסאַנטער אינטערעסאַנטסט
קלײן קלענער קלענסט
לאַנג לענגער לענגסט
געזונט געזינטער געזינטסט

A table with adjectives we have learned in YiddishPOP that have a vowel change can be found in ‏6.3 נאָך פּרטים.

Note the following two irregular comparative/superlative forms:

  • גוטבעסערבעסט
  • שלעכט ("bad") ← ערגערערגסט.

Superlative adjectives have the usual endings. Here are several more example sentences:

  • די עלטסטע מומע קומט צו גאַסט.

    איך גײ שפּאַצירן מיט דער עלטסטער מומע.

    The oldest aunt is coming to visit.

    I’m going on a walk with the oldest aunt.

  • דער גרעסטער טעלער איז פֿאַר די מצות.

    די מצות ליגן אױפֿן גרעסטן טעלער.

    The biggest plate is for the matzahs.

    The matzahs are on the biggest plate.

  • איך האָב שױן געענטפֿערט אױף די שװערסטע פֿראַגעס.

    I’ve already answered the most difficult questions.

  • דער פֿעטער האָט ליב צו באַקן קוגל. זײַן געשמאַקסטן קוגל מאַכט ער מיט לאָקשן און עפּל.

    My uncle likes to bake kugel. He makes his most delicious kugel with noodles and apples.

  • אױף דער חתונה װעל איך טראָגן מײַן שענסט קלײד.

    I’ll wear my prettiest dress to the wedding.

[Note that the superlative שענסט in this sentence is in the “long form” with the null ending.]

  • נעמיס בעסטע חבֿרים הײסן מאָבי, פּערל, און מאירקע.

    Nomi’s best friends are called Moby, Perl, and Meyerke.

  • דעם זײדנס קאָמישסטע מעשׂה איז װעגן צװײ הינער און אַ ציג.

    Grandpa’s funniest story is about two hens and a goat.

See also below on the superlative with verbs like זײַן, ‎‎‎‎‎‎װערן, and אױסזען.

Adverbs

In ‏5.5 נאָך פּרטים and ‏6.3 נאָך פּרטים we noted that the short form of an adjective, including a comparative, can serve as an adverb. In the superlative this is not possible because the short form of the superlative is never used.

To use a superlative as an adverb, the preposition צו is added to it in the construction:

צום ______סטן

For example:

  • איך זינג שײן, דו זינגסט שענער, און די פֿײגעלעך זינגען צום שענסטן.

    I sing nicely, you sing more nicely, and the birds sing the most nicely.

  • װער שפּרינגט צום העכסטן, נעמי, מאָבי, אָדער מאירקע?

    Who jumps the highest, Nomi, Moby, or Meyerke?

  • צװישן אַלע קינדער שלאָפֿט יאַנקל צום לענגסטן.

    Of all the children, Yankl sleeps the longest.

אױסזען / װערן / זײַן + adjective

In ‏5.5 נאָך פּרטים we noted that the base form of the adjective is used (that is, the adjective with no ending) when the verb זײַן links the noun and the adjective, for example:

  • די קאַטשקע איז קלײן.

    The duck is small.

  • דער פּאָעט איז אַלט.

    The poet is old.

In this lesson we learn two more verbs that play the same linking role: װערן and אױסזען, for example:

  • די קאַטשקע איז געװאָרן גרױס.

    The duck got (became) big.

  • דער פּאָעט זעט אױס יונג.

    The poet looks young.

Comparative adjectives are also in the base form with these linking verbs, but superlative adjectives must be substantivized, for example:

  • דײַן עפּל איז גרעסער.

    Your apple is bigger.

  • לײבעלע װערט העכער – ער איז מער נישט קײן קלײן ייִנגל.

    Leybele is getting taller – he is no longer a little boy.

  • די בלױע קלײדלעך זעען אױס לענגער.

    The blue skirts look longer.

  • דעם זײדנס מעשׂה איז די לענגסטע.

    Grandpa’s story is the longest.

  • פֿון די דרײַ קעצעלעך איז דאָס שװאַרצע געװאָרן דאָס גרעסטע.

    Of the three kittens, the black one has got the biggest.

  • אָט דער עפּל זעט אױס דער שענסטער.

    This apple looks the nicest.

Note: a substantivized adjective after the verbs װערן ,זײַן and אױסזען is declined in the nominative.

Ordinal Numbers

  • נעמי איז דאָס ערשטע קינד, ליבע איז דאָס צװײטע, און יאַנקל איז דאָס דריטע.

    Nomi is the first child, Libe is the second, and Yankl is the third.

  • יאַנקל עסט שױן דאָס פֿינפֿטע קיכעלע און מאָבי דאָס אַכטע!

    Yankl is already eating his fifth cookie, and Moby his eighth!

  • „אַ ראָבאָט װאָס שרײַבט לידער“ איז די נײַן און צװאַנציקסטע לעקציע ייִדישפּאָפּ.

    A robot vos shraybt lider” is the twenty-ninth lesson of YiddishPOP.

Ordinal numbers are adjectives that indicate order. They are formed by adding the suffixes ‏–‏ט‏ and ‏–⁠סט‏ to the cardinal numbers as shown in the following table:

Cardinal number 1–19 20 and higher
Suffix for ordinal number –⁠ט –⁠סט

For example:

2 צװײ צװײט
11 עלף עלפֿט
15 פֿופֿצן פֿופֿצנט
20 צװאַנציק +סט צװאַנציקסט
53 דרײַ און פֿופֿציק +סט דרײַ און פֿופֿציקסט

Note that the ordinal form of אַכט does not have a second ‏–⁠ט:

דאָס אַכטע קיכעלע

The following four ordinal numbers do not follow the usual pattern:

1 אײנס ערשט
3 דרײַ דריט
4 פֿיר פֿערט
7 זיבן זיבעט

Ordinal numbers come with the usual adjective endings, for example:

  • בײַם ערשטן סדר האָט ליבע געפֿרעגט די פֿיר קשיות; בײַם צװײטן סדר האָט מאָבי זײ געפֿרעגט!

    At the first seder Libe asked the four questions; at the second seder Moby asked them!

  • אין דער ערשטער מעשׂה פֿון ייִדישפּאָפּ דאַרפֿן מאָבי און מאירקע זוכן די פּילקע. די צװײטע מעשׂה איז װעגן זײער אַ הײסן טאָג. און אױב דו קוקסט אױף דער דריטער מעשׂה, װעסטו זען װי נעמי און מאָבי מאַכן אַ פֿרוכטגעטראַנק.

    In the first YiddishPOP story Moby and Meyerke have to look for the ball. The second story is about a very hot day. And if you watch the third story, you’ll see how Nomi and Moby make a fruit drink.

  • מײַן ערשטער נאָמען איז חיה, און מײַן צװײטער נאָמען איז שׂרה.

    My first name is Khaye and my second name is Sore.

  • יאַנקלס צװײט קיכעלע איז געפֿאַלן, האָט די מאַמע אים געגעבן אַ דריטס.

    Yankl’s second cookie fell so mom gave him a third one.

  • איך לײען דאָס פֿינף און דרײַסיקסטע ביכל פֿון אָט דעם מיסטעריע־שרײַבער. עס געפֿעלט מיר בעסער װי דאָס פֿיר און דרײַסיקסטע!

    I’m reading the thirty-fifth book by this mystery writer. I like it better than the thirty-fourth!

Unlike many adjectives, the base form of an ordinal number cannot be used as an adverb or uninflected with a linking verb (see above אױסזען / װערן / זײַן + adjective); rather, it must be substantivized. For example:

  • פּערל איז אָנגעקומען די ערשטע און מאירקע איז געװען דער דריטער.

    Perl arrived first and Meyerke was third.

  • װער װעט מאָרגן אױפֿשטײן דער ערשטער?

    Who will get up first tomorrow?

עפּעס ...ס

  • הײַנט האָב איך געלײענט עפּעס אינטערעסאַנטס.

    Today I read something interesting.

  • פּערל װיל טרינקען עפּעס װאַרעמס.

    Perl wants to drink something warm.

  • ס׳איז געשען עפּעס גוטס!

    Something good happened! ‏

A substantivized adjective after the indefinite pronoun עפּעס has the ending ‏ .–⁠סThe meaning of this combination is “a thing that is…”.

(See also in ‏6.3 נאָך פּרטים on substantivized adjectives that do not correspond to a specific noun.)

Note: Sometimes the pronoun עפּעס happens to appear right before an adverb. In such a case, where there is no substantivized adjective, there is no ending ‏.–⁠ס The following sentence contains the adverb גלײַך meaning “right now, straight away”:

  • איך וויל בויען עפּעס גלײַך.

    I want to build something right now.

Contrast:

  • איך וויל בויען עפּעס גלײַכס.

    I want to build something straight.

זײַנען דאָ / איז דאָ
– When the Word דאָ is Omitted

  • ס׳איז דאָ אַ קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

    There is a duck near our house.

  • נעכטן איז געװען אַ קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

    Yesterday there was a duck near our house.

In lesson 1.3 we learned the construction זײַנען דאָ / איז דאָ that indicates existence or presence. The word דאָ is included in this construction only with the simple conjugation of the verb זײַן in the present tense: איז/זײַנען דאָ. The word דאָ is absent when the verb has a compound form:

For example:

  • איז געװען
  • װעט זײַן
  • װאָלט געװען
  • פֿלעג זײַן
  • זאָל זײַן
  • דאַרף זײַן (and other modal verbs)

Example sentences containing the construction איז דאָ with a compound verb can be found in the table below.

Verb Form or Construction Existence/Presence Construction
Singular Plural
Present tense

ס׳איז דאָ אַ קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

There is a duck near our house.

עס זײַנען דאָ פֿיר באַרן אױפֿן טיש.

There are four pears on the table.

Past tense

ס׳איז געװען אַ קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

There was a duck near our house.

עס זײַנען געװען פֿיר באַרן אױפֿן טיש.

There were four pears on the table.

Future tense

עס װעט זײַן אַ קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

There will be a duck near our house.

עס װעלן זײַן פֿיר באַרן אױפֿן טיש.

There will be four pears on the table.

Conditional

װען עס װאָלט געװען אַ קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב, װאָלט איך איר געגעבן צו עסן.

If there were a duck near our house, I would feed it.

װען עס װאָלטן געװען פֿיר באַרן אױפֿן טיש, װאָלט איך אײנע געגעסן און די אַנדערע געלײגט אױף אַ טעלער.

If there were four pears on the table I would eat one and put the others on a plate.

Repeated action in the past

דער זיידע דערציילט אַז עס פֿלעגט זײַן אַ קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

Grandpa tells that there used to be a duck near our house.

בײַ באָבע־זײדע אין סוכּה פֿלעגן אַלע מאָל זײַן באַרן אױפֿן טיש.

In my grandparents’ sukkah there always used to be pears on the table.

װיל
plus זאָל
plus זײַן

מיר ווילן, עס זאָל זײַן אַ קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

We want there to be a duck near our house.

עס זײַנען דאָ פֿיר באַרן אױפֿן טיש, אָבער נעמי װיל אַז עס זאָלן זײַן פֿינף – גענוג פֿאַר אַלע אין דער משפּחה.

There are four pears on the table, but Nomi wants there to be five – enough for everyone in the family.

With a
modal verb

עס דאַרף זײַן אַ קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

There should be a duck near our house.

עס דאַרפֿן זײַן פֿיר באַרן אױפֿן טיש.

There should be four pears on the table.

In the movie of lesson 5.2 Nomi says the following as she looks for the esreg:

  • דער אתרוג מוז נאָך זײַן דאָ אין דער סוכּה.

    The esreg must be here in the sukkah.

In this sentence, דאָ does not belong to the construction איז דאָ that appears in compound form with the modal verb מוז. Rather, דאָ is the adverb “here”.

The same rules apply to negative sentences with the construction איז דאָ / זײַנען דאָ. In the simple present tense, the negative נישט is contracted with the word דאָ (see ‏5.2 נאָך פּרטים):

  • ס׳איז נישטאָ קײן קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

    There isn’t a duck near our house.

  • עס זײַנען נישטאָ קײן באַרן אױפֿן טיש.

    There aren’t any pears on the table.

With a compound verb the word דאָ is omitted; thus the contraction נישטאָ is not relevant and the negative is simply נישט:

  • ס׳איז נישט געװען קײן קאַטשקע לעבן אונדזער שטוב.

    There wasn’t a duck near our house.

  • בײַ באָבע־זײדע אין סוכּה פֿלעגן נישט זײַן קײן באַרן אױפֿן טיש.

    In my grandparents’ sukkah there did not used to be pears on the table.

The Helping Verb זאָל in Questions

We learned the helping verb זאָל in lesson 6.2 in sentences with the verb װעלן/װיל, for example:

  • נעמי װיל אַז מאָבי זאָל גײן שפּאַצירן מיט איר.

    Nomi wants Moby to go on a walk with her.

In this lesson we hear the helping verb זאָל in questions. Nomi asks Moby:

  • װאָס זאָלן מיר לײענען?

    What’s your advice about what to read together?

  • װעגן װאָס זאָלן מיר שרײַבן?

    What do you suggest we write about?

And in her poem about robot poetry she asks:

  • װאָס זאָל איך טראַכטן? װאָס זאָל איך מײנען?

    I’m not sure what to think.

The helping verb זאָל in a question conveys that one is considering something, seeking advice, or that the question can’t easily be answered.

Note: these questions can be translated into English with “should”, e.g. “What should we read?” However, since there is considerable difference between the use of Yiddish זאָל and English “should”, we have avoided implying a general equivalence between the two by translating the sense of זאָל in this context.

Here are some more examples:

  • װאָס זאָלן מיר קאָכן?

    What do you suggest we cook?

  • װאָס זאָל איך איר געבן?

    What shall I choose to give her?

  • פֿון װעמען זאָל עס זײַן?

    Whoever could it be from [I have no idea]?

The Diminutive

In YiddishPOP we have learned the diminutive form of several nouns. Here are some diminutives we have learned together with the regular (non-diminutive) form of each noun:

Diminutive of noun Noun
הינטל הונט
קעצל קאַץ
פֿײגעלע פֿױגל
היטל הוט
בילדל בילד
שטעקל שטעקן

Up until now we have taught diminutives as separate vocabulary words. Here we will describe the form and meaning of the diminutive in general terms.

Form

The diminutive is formed with two suffixes, ‏ –‏לand ‏–⁠עלע. There are:

  1. Nouns that have only the diminutive form ending ‏ –‏ל
  2. Nouns that have only the diminutive form ending ‏ –‏עלע
  3. Nouns that have both the diminutive forms ending ‏‏ –‏לand ‏ –‏עלע
  4. Nouns that do not have a diminutive form.

To determine the diminutive form of a particular noun, one must look at the number of syllables it has, where the stress falls, and what letter it ends with. All this is described in detail below, but first a few words about the meaning and function of the diminutive.

Meaning and Function

The diminutive has two functions:

  • Concrete: to show that the size of something is smaller. For example, we show in the vocabulary movies that a בילדל is smaller than a בילד (lesson 4.3) and a שטעקל is smaller than a שטעקן (lesson 3.1).
  • Affective: the diminutive indicates affect, or emotion. The most common affect conveyed by the diminutive is a warm feeling towards the person or thing it refers to (see box below for other kinds of affect). Nomi’s use of the words הינטל and קעצל rather than הונט and קאַץ is an indication of her generally warm feeling towards the animals. Nomi’s grandparents write the diminutive form of her name, נעמילע, in the watch they give her (4.3) in order to express their love.

Whether a diminutive indicates small size, affect, or both must be inferred from the context. Here is an example of each:

  • Small size: the שטעקלעך (craft sticks) that Nomi and Moby use for building in 2.5 are small in size; no warm feeling is felt towards them!
  • Affect: we noted in ‏5.3 נאָך פּרטים that a glass of tea served in a גלאָז or a גלעזל can be exactly the same size, but that the phrase אַ גלעזל טײ evokes a greater feel of warmth and homeliness than the phrase אַ גלאָז טײ.
  • Both small size and affect: When talking to or about a small child, diminutives such as הענטעלעך and פֿיסעלעך are used rather than the regular forms הענט and פֿיס, not only because the child’s hands and feet are actually small, but also to convey love for the child.

When both forms of the diminutive are possible, the form ending ‏ –‏עלעconveys a greater degree of small size or affect than the form ending ‏ –‏ל. This means that a בילדעלע is generally smaller than a בילדל, or that a בילדעלע evokes more feeling than a בילדל. Context is, of course, a guide to the meaning in any particular case.

Warm feeling is not the only affect conveyed by the diminutive. Two others are:

Wonder

  • האָט די לערערין נעכטן געשטעלט אַ פֿראַגעלע... בין איך נאָך דעם אַ גאַנצן טאָג געזעסן און געטראַכט!

    So yesterday our teacher asked such a question… Afterwards I sat and thought all day!

Here the diminutive means not a “small question” but the opposite – a big one, and this creates the tone of wonder.

Contempt

  • – ווער שפּילט מוזיק אין פּאַרק?

    – איך ווייס? עפּעס אַ כּלי־זמרל דאָרט…

    – Who is playing music in the park?

    – How should I know? Just some musician…

The meaning of the diminutive here is not that the musician is short or that the speaker feels warmly towards him, but that the speaker does not consider him to be much of a musician.

Diminutives with a Distinct Meaning

In some words, the diminutive suffix is not a marker of smaller size or affect, but rather gives a word its own distinct meaning. A few examples are listed in the table below:

Diminutive with a Distinct Meaning Notes
עופֿעלע, “baby” Diminutive of עוף, “chicken”
בענקל, “chair” – piece of furniture for one person Diminutive of באַנק, “bench” – piece of furniture for more than one person
קלײדל, “skirt” Diminutive of קלײד, “dress”.
Note that קלײדל can also mean “small dress”, for example when talking about children’s clothing.
שנײעלע, “snowflake” (a countable noun) Diminutive of שנײ, “snow” (an uncountable noun)
ייִנגל, “boy”, מײדל, “girl” (children) Diminutives of יונג, “young man”, and מױד, “young woman” (young adults). That is, a ייִנגל is not a small יונג – a young man who is smaller than other young men – but a male child.
The ‏–⁠עלע forms, ייִנגעלע and מײדעלע, convey the usual diminutive sense of smaller size or affect in relation to ייִנגל and מײדל.

More about the Form of the Diminutive

Gender of Diminutives

All diminutives ending ‏‏ –‏ל or ‏ –‏עלעare of the neutral gender (that is, דאָס-words). The gender of a diminutive is thus often different from the gender of the base form of the noun, for example:

  • דער שטעקן – דאָס שטעקל
  • די קאַטשקע – דאָס קאַטשקעלע

Note that not every noun that ends consonant + ל is a diminutive. Nouns with base form ending consonant + ל are usually masculine. We have learned several such nouns in YiddishPOP, for example:

  • דער עפּל
  • דער שפּיגל
  • דער קאַרטאָפֿל
  • דער בױמל
  • דער שמײכל
  • דער הימל

Plural Form of Diminutives

The plural suffix for diminutives ending ‏ –‏לis ‏ –‏עך, and for diminutives ending ‏ –⁠עלעis ‏ –‏ך, for example:

  • שטעקל – שטעקלעך
  • קאַטשקעלע – קאַטשקעלעך

Words with the plural suffix ‏ –⁠יםhave a special plural suffix in the diminutive: ‏ –⁠ימלעך; in the singular the diminutive is formed according to the usual rules. For example:

  • חבֿר /כאַ׳װער/ – חבֿרל /כאַ׳װערל/
  • חבֿרים /כאַװײ׳רים/ – חבֿרימלעך /כאַװײ׳רימלעך/
  • כּלי־זמר /קלע׳זמער/ – כּלי־זמרל /קלע׳זמערל/
  • כּלי־זמרים /קלעזמאָ׳רים/ – כּלי־זמרימלעך /קלעזמאָ׳רימלעך/
  • אתרוג /ע׳סרעג/ – אתרוגל /ע׳סרעגל/
  • אתרוגים /עסרױ׳גים/ – אתרוגימלעך /עסרױ׳גימלעך/

The word קינד also has a special plural form in the diminutive: קינדערלעך. In the singular, the ‏–⁠עלע form of the diminutive is used: קינדעלע.

Note: One might expect the diminutive of the word קינד to be very widely used. The plural form קינדערלעך is indeed very common; the singular קינדעלע, however, is rare.

Vowel Change

Some diminutives have a vowel change; if there is a vowel change, it usually follows a predictable pattern. However, one cannot predict whether there will be a vowel change, and for this reason diminutives with a vowel change are listed in many dictionaries. Note that the vowel change is often the same as in the plural form of the noun (for example גלאָז, plural: גלעזער, diminutive: גלעזל).

The table below lists nouns with a vowel change in the diminutive that we have learned in YiddishPOP. Bold letters indicate plural forms that do not have the vowel change.

Vowel Change Singular Plural Diminutive
אַ ← ע דאַך דעכער דעכל, דעכעלע
האַנט הענט הענטל, הענטעלע
װאַלד װעלדער װעלדל, װעלדעלע
װאַנט װענט װענטל, װענטעלע
קאַץ קעץ קעצל, קעצעלע
רוקזאַק רוקזעק רוקזעקל
אָ ← ע גלאָז גלעזער גלעזל, גלעזעלע
האָר האָר הערל, הערעלע
טאָפּ טעפּ טעפּל, טעפּעלע
נאָז נעזער נעזל, נעזעלע
פּנים /פּאָ׳נעם/ פּנימער /פּע׳נעמער/ פּנימל /פּע׳נעמל/
קאָפּ קעפּ קעפּל, קעפּעלע
ראָד רעדער רעדל, רעדעלע
שטאָט שטעט שטעטל, שטעטעלע
ו ← י בוך ביכער ביכל, ביכעלע
בלום בלומען בלימל, בלימעלע
הון הינער הינדל, הינדעלע
הונט הינט הינטל, הינטעלע
פֿוס פֿיס פֿיסל, פֿיסעלע
פֿוקס פֿוקסן פֿיקסל, פֿיקסעלע
קו קי קיִעלע
שוך שיך שיכל, שיכעלע
שטוב שטיבער שטיבל, שטיבעלע
ױ ← ײ אױג אױגן אײגל, אײגעלע
בױם בײמער בײמל, בײמעלע
ברױט ברױטן ברײטל, ברײטעלע
–– הױזן הײזלעך, הײזעלעך
מױל מײַלכל מײַלכל, מײַלכעלע
פֿױגל פֿײגל פֿײגעלע
ױ ← ײַ הױז הײַזער הײַזל, הײַזעלע
מױז מײַז מײַזל, מײַזעלע

Diminutives ending only ‏–⁠ל

When a noun is accented on the penultimate syllable and does not end with a vowel sound or with consonant + ל, only the diminutive ending ‏–⁠ל is possible, for example:

  • מעסער – מעסערל
  • שירעם – שירעמל
  • פּנים [pronounced /פּאָנעם/] – פּנימל [pronounced /פּענעמל/]

Diminutives ending only ‏–⁠עלע

When a noun is accented on the penultimate syllable and ends with a vowel sound, only the diminutive ending ‏–⁠עלע is possible. Note the spelling: only ‏–⁠לע needs to be added because the word already ends with the sound /e/. For example:

  • פּילקע – פּילקעלע
  • פּיזשאַמע – פּיזשאַמעלע
  • קאַטשקע – קאַטשקעלע
  • הפֿסקה – הפֿסקהלע
  • מתּנה – מתּנהלע

Nomi’s name also belongs in this category:

  • נעמי – נאָמילע [pronounced /נאָמעלע/]

When a noun is accented on the penultimate syllable and ends with consonant + ל, only the diminutive ending ‏–⁠עלע is possible. Note that the suffix ‏–⁠עלע replaces ‏–⁠ל. For example:

  • פֿױגל – פֿײגעלע
  • שמײכל – שמײכעלע
  • קאַרטאָפֿל – קאַרטאָפֿעלע

When a noun ends in an accented vowel or diphthong, only the diminutive ending ‏–⁠עלע is possible, for example:

  • אײ – אײעלע
  • טײ – טײעלע
  • קו – קיִעלע

Nouns that have no diminutive form

When a noun is accented on the third to last syllable, no diminutive form is possible. Nouns with a suffix also do not have a diminutive form. For example, there is no diminutive for the following nouns:

  • מוזיקער
  • אײניקל
  • חבֿרטע
  • לערערין

Diminutives ending both ‏–⁠ל and ‏–⁠עלע

Nouns ending in a consonant that are one syllable long or that are accented on the last syllable usually have both diminutive forms, ending both ‏–⁠ל and ‏–⁠עלע, for example:

  • װעלט – װעלטל – װעלטעלע
  • פּאַפּיר – פּאַפּירל – פּאַפּירעלע
  • קאָנצערט – קאָנצערטל – קאָנצערטעלע

As explained above, when both forms are possible, the form ending ‏–⁠עלע conveys a greater degree of small size or affect than the form ending ‏ –‏ל.

שיכלעך vs. שיכעלעך in Kadia Molodowsky’s Poem

You may have noticed that both forms of the diminutive appear in Kadia Molodowsky’s poem “‏”‏שיכעלעך that Nomi reads from in the movie:

שיכלעך, גײט! / גײען שיכעלעך אַװעק…

The poet uses the two forms here not to convey a greater (or lesser) degree of small size or affect, but in order to preserve the trochaic rhythm of the lines (alternating stressed and unstressed syllables).

Diminutives with an Extra Consonant

The letter –⁠כ– is added before the diminutive ending when a noun ends vowel + ל, for example:

  • מױל – מײַלכל – מײַלכעלע
  • שאַל – שאַלכל – שאַלכעלע
  • שול – שולכל – שולכעלע

The letter –⁠ד– is added before the diminutive ending when the noun ends in ‏–⁠ן, for example:

  • שטײן – שטײנדל – שטײנדעלע
  • הון – הינדל – הינדעלע
  • רעגן – רעגנדל
  • שטערן – שטערנדל

In a small number of nouns ending in consonant + ‏–⁠ן, the ‏–⁠ן is omitted in the diminutive. We have seen one example of such a noun in YiddishPOP:

  • שטעקן – שטעקל – שטעקעלע

Suffixes Indicating Affect on People’s Names and Family Terms

We mentioned above how Nomi’s grandparents use the diminutive form of her name נעמילע in order to express their love. Beside the diminutive endings ‏‏ –‏לand ‏ –‏עלע, several other suffixes are used with people’s names to show warm feeling. These suffixes are also used with family terms. We have heard three such suffixes in YiddishPOP: ‏–⁠שי ,–⁠ניו, and ‏–⁠קע.

In lesson 4.3 when Nomi thanks her grandparents for the watch, she says:

  • באָבעשי! זײדעניו! אַ דאַנק! דאָס זײגערל איז אַזױ שײן.

Nomi chooses the suffix ‏ –⁠ניוwhen she wants to express a warm feeling towards Moby, for example when he appears at her apartment in bandages in lesson 5.3:

  • געװאַלד, מאָביניו! דו האָסט זיך צעקלאַפּט! [pronounced /מאָבעניו/]

Nomi’s friend Meyerke has the name מאיר with the suffix ‏–⁠קע. Sometimes a name with a suffix becomes a nickname and is used both with warm feeling and simply as the ordinary name of the person.

More details about suffixes on people’s names indicating affect can be found in 4.3 Culture.