נאָך פּרטים

Prepositions

We have already learned 10 prepositions in YiddishPOP. They are listed below together with the lesson in which each appears for the first time.

  • אין (2.3)
  • מיט (2.5)
  • אָן (2.5)
  • וועגן (3.4)
  • אויף (4.2)
  • אונטער (4.2)
  • לעבן (4.2)
  • בײַ (4.3)
  • פֿון (4.3)
  • פֿאַר (4.3)

Dative After a Preposition

  • מיר זײַנען איצט אין פּאַרק .

    We’re at the park now.

  • די מויז שלאָפֿט אונטער אַ בלום .

    The mouse is sleeping under a flower.

  • דער וועווריק שטייט אויף אַ צווײַג .

    The squirrel is standing on a branch.

  • הײַנט עס איך בײַ מאירקען .

    Today I’m eating at Meyerke’s [house].

When a noun/pronoun/person’s name is the object of a preposition, it is in the dative case. (The concept of cases is explained in ‏4.2 נאָך פּרטים.) The italicized words in the sentences above are “in the dative”.

Remember that most nouns in Yiddish and the indefinite article אַ/אַן do not change according to their role in the sentence. Words that are the object of a preposition are “in the dative” whether they change or not.

In this lesson we are learning the dative forms of the personal pronouns and people’s names. We will learn those of the definite article in lesson 5.1 and of the adjective endings in lesson 5.5.

Personal Pronouns in the Dative

The following table contains all the personal pronouns: nominative, accusative and dative. There is also an example sentence for each pronoun in the dative.

Nominative
Pronoun
Accusative
Pronoun
Dative
Pronoun
Sentence with Dative Pronoun
איך מיך מיר

אָט איז אַ מתּנה פֿון מיר!

Here is a gift from me!

דו דיך דיר

איך וועל נישט אַרויסגיין אָן דיר.

I won’t go out without you.

ער אים אים

מאירקע האָט אײַזקרעם. לאָמיר עסן בײַ אים!

Meyerke has ice cream. Let’s eat at his house (literally: by him)!

זי זי איר

פּערל איז דאָ? איך וויל רעדן מיט איר.

Is Perl here? I want to speak with her.

עס עס אים

דאָס הויז... לעבן אים זײַנען דאָ אַ סך בלומען.

The house… Near it there are a lot of flowers.

מיר אונדז אונדז

בײַ אונדז אין שטוב איז נישט ענג.

In our house (literally: by us in house) it’s not crowded.

איר אײַך אײַך

מאָבי מאַכט שניטקעס פֿאַר אײַך.

Moby is making sandwiches for you.

זיי זיי זיי

די חבֿרים? נו, זאָג עפּעס וועגן זיי.

The friends? Well, say something about them.

Note:

  • אונדז, אײַך, זיי: in the plural the pronouns are the same in the dative as in the accusative.
  • דער שירעם? מאָבי גייט אַרויס מיט אים.

    The umbrella? Moby is going out with it.

  • אוי, די בעט! אונטער איר זיצט אַ מויז!

    Oy, the bed! A mouse is sitting under it!

  • דאָס פּאַפּיר איז שמוציק. איך קען אויף אים נישט שרײַבן מײַן היימאַרבעט!

    The paper is dirty. I can’t write my homework on it!

Declension of People’s Names: Dative

  • נעמי קאָכט צוזאַמען מיט מאָבין.

    Nomi is cooking [together] with Moby.

  • מאָבי זיצט לעבן מאירקען.

    Moby is sitting next to Meyerke.

  • די זשאַבע איז אַ מתּנה פֿאַר יאַנקלען.

    The frog is a gift for Yankl.

  • מאירקע איז איצט בײַ פּערלען.

    Meyerke is now at Perl’s house (literally: by Perl).

In the above sentences each name is the object of a preposition and therefore in the dative. In the dative, people’s names have the same ending as in the accusative, ן– or ען–. The rule about when to use ן– and when ען– can be found in ‏4.2 נאָך פּרטים.

Possessive Pronouns: אונדזער / אײַער / זייער

  • אונדזער שטוב איז גרויס.

    Our house is big.

  • וווּ זײַנען אײַערע היטלעך?

    Where are your hats?

  • קוק אויף זייערע זייגערלעך!

    Look at their watches!

In lesson 1.5 we learned מײַן/מײַנע and דײַן/דײַנע, the possessive pronouns that correspond to איך and דו. In this lesson we are learning the possessive pronouns that correspond to איר, מיר, and זיי (first, second, and third person plural):

Personal
Pronoun
Possessive
Pronoun
מיר
we
אונדזער / אונדזערע
our
איר
you
אײַער / אײַערע
your
זיי
they
זייער / זייערע
their

Remember:

For example:

  • אונדזער צימער איז קליין.

but

  • אונדזערע צימערן זײַנען קליין.

In lesson 4.4 we’ll learn the rest of the possessive pronouns; in ‏4.5 נאָך פּרטים there is a table with all the possessive pronouns.

וויסן – איך ווייס

  • מיר ווילן וויסן: פֿון וועמען איז עס?

    We want to know: from whom is it?

  • איך ווייס נישט פֿון וועמען.

    I don’t know from whom.

  • וווּ איז פּינטל? מיר ווייסן נישט. לאָמיר פֿרעגן מאָבין — ער וועט וויסן!

    Where is Pintl? We don’t know. Let’s ask Moby — he’ll know!

וויסן is an irregular infinitive. The base form of the verb is ווייס. (On irregular infinitives see ‏2.3 נאָך פּרטים; on the base form of the verb see ‏2.1 נאָך פּרטים). Below is the conjugation of the verb in the present tense.

וויסן – איצטיקע צײַט
איך ווייס
דו ווייסט
ער/זי/עס ווייסט
מיר ווייסן
איר ווייסט
זיי ווייסן

Note: ער/זי/עס ווייס = ער/זי/עס ווייסט. There is a variant of the ער/זי/עס form of this verb without the ט ending. You may encounter it in spoken or written Yiddish.

וויסן vs. קענען

The verb וויסן, that we have learned in this lesson, can be confused with the verb קענען that we learned in ‏3.1 נאָך פּרטים. Here is a guide to when each verb is used:

  • איך קען שווימען.
  • מאָבי קען שפּילן אין קוישבאָל.
  • יאַנקל קען נישט לייענען.
  • When the verb comes with a subordinate clause, וויסן is used. For example:
  • אין לעקציע 1.1 ווייסט נעמי נישט וווּ מאָבי איז.
  • מיר ווייסן וואָס יאַנקל וויל עסן.
  • איך ווייס ווען מענדל וועט קומען.
  • When the verb comes with a noun, sometimes קענען is used, and sometimes וויסן.

    קענען indicates acquaintance with, for example, a person, a city, a book, a language:

    • נעמי קען פּערלען און מאירקען.
    • איר קענט די מעשׂה „דאָס הייסט ענג“?
    • מיר קענען ייִדיש.

    וויסן indicates a fact, a piece of information. For example:

    • ווייסט עפּעס וועגן אַ זייגערל?
    • איך ווייס איין זאַך: איך דאַרף טאָן די היימאַרבעט.
    • גוט, מאָבי, מיר ווייסן שוין דעם טאָג פֿון דײַן קאָנצערט. וואָס נאָך דאַרפֿן מיר וויסן?

      OK, Moby, we know the day of your concert. What else do we need to know?

    Sometimes both וויסן and קענען can be used in the same sentence:

    • דאָס מיידל ווייסט דעם ענטפֿער./
      דאָס מיידל קען דעם ענטפֿער.

      The girl knows the answer.

The following sentences contrast וויסן and קענען:

  • איך קען שווימען. איך ווייס וואָס איך דאַרף טאָן מיט די הענט און די פֿיס.
  • פּערל איז מײַן חבֿרטע. איך קען זי גוט. איך ווייס וואָס זי האָט ליב: זי האָט ליב צו מאָלן.
  • איך ווייס וואָס מאָבי לייענט! איך קען דאָס בוך! עס הייסט „איך, ראָבאָט“ און ס׳איז גוט.

ס׳איז אױך דאָ אַ סך בילדער!‏

It is not unusual in Yiddish to encounter a singular verb with a plural subject, especially with the construction איז דאָ when the verb comes before the subject. An example of this can be found at the beginning of the movie when Nomi says:

  • ס׳איז אויך דאָ אַ סך בילדער.