קולטור

אַ גלעזל טיי

אין דער וועלט פֿון מיזרח־אייראָפּעישע ייִדן איז טיי געווען דאָס באַליבטסטע טעגלעכע געטראַנק, פּונקט ווי בײַ נישט־ייִדן אין דעם אַרום, בפֿרט אין רוסלאַנד. װאַסער אויף טיי האָט מען אין יענע צײַטן געקאָכט אין אַ סאַמאָוואַר, אַ כּלי אין דער פֿאָרעם פֿון אַ קעסל מיט אַ קראַן, אָפֿט אָנגעהייצט מיט קוילן. דאָס הייסע געטראַנק פֿלעגט מען אָנגיסן אין גלעזלעך, נישט אין קיין קעראַמישע אָדער פּאָרצעלײַענע טעפּלעך מיט אַן אויער, ווי עס איז אָנגענומען אין טייל אַנדערע קולטורן.

טיי האָט מען געטרונקען אין יעדן סעזאָן, אָבער אין אַ קאַלטן ווינטערדיקן נאָכמיטאָג האָבן דאָס ברומען און פֿײַפֿן פֿון אַ סאַמאָוואַר איידער מע פֿאַרלעשט אים, און דער עיקר די זודיקע טיי, געשאַפֿן אַן אַטמאָספֿער פֿון וואַרעמקייט און היימישקייט. אַ גלעזל טיי איז געוואָרן אַ צייכן פֿון אַ רויִקן, געזעלשאַפֿטלעכן מאָמענט, פֿון אַ פֿאַרבעטונג צו פֿאַרברענגען מיט משפּחה אָדער פֿרײַנד. מע פֿלעגט מכבד זײַן דעם צווייטן מיט אַ גלעזל טיי און דערבײַ כאַפּן אַ שמועס, שפּילן אין שאָך, ווי אויך עפּעס פֿאַרבײַסן. בײַ די גבֿירים פֿלעגט מען דערלאַנגען טיי מיט פֿאַרשייעדענע מינים אײַנגעמאַכטס צי געבעקס. געוויס האָט דאָס טרינקען טיי נישט געהאַט דעם געהעריקן טעם אָן צוקער. עס איז געווען אָנגענומען צו נעמען קליינע זופּן דורך אַ קלעצל צוקער געהאַלטן צווישן די ציין. בלאָזן אויף הייסער טיי איז אויך נישט געווען אין סתּירה מיט איידעלע מאַנירן.

בײַ שלום־עליכמען געפֿינט מען אַזעלכע לויבווערטער דעם טיי־מינהג: „אַז מע טראָגט אַרויס דעם סאַמאָוואַר [אויף דער וועראַנדע] און מע זעצט זיך אַוועק טרינקען וויסאָצקיס טיי — איז דאָך אַ חיות פֿון גאָט!" וויסאָצקיס טיי, וואָס איז עד־היום זייער באַקאַנט, האָט די וועלט צו פֿאַרדאַנקען דווקא אַ מאָסקעװער ייִד, קלונימוס וואָלף וויסאָצקי. די טייפֿירמע וואָס ער האָט פֿאַרלייגט אין 1849 איז ביזן אָנהייב צוואַנציקסטן יאָרהונדערט גאָר געוואָרן אַ טיי־אימפּעריע, די גרעסטע טייפֿירמע אויף דער וועלט.

דאָס טרינקען טיי איז געווען אַזוי עיקרדיק אין טאָג־טעגלעכן לעבן אַז אַ פֿאָלקסליד וואָס באַשרײַבט ווי עס פֿירט זיך טאָג־טעגלעך בײַם קייסער — ווי ער עסט בולבעס, שלאָפֿט אאַז״וו — נעמט אויך אויך אַרײַן אַ סטראָפֿע וועגן טיי:

* צוקער פֿלעגט מען פֿאַרקויפֿן אין אַ גרויסן קאָנוסקלאָץ, אַ פֿאָרעם וואָס דערמאָנט אין אַ הויך היטעלע. װען מע האָט געצופּט טײ דורך אַ קלעצל צוקער, װי אױבן דערמאָנט, איז דאָס געװען אָדער אַן אָפּגעבראָכן שטיקל פֿון אַ היטל צוקער, אָדער קאַנדל־צוקער. דער קײסער, פֿאַרשטײט זיך, טרינקט טײ אַנדערש װי סתּם אַ מענטש – נישט ער נעמט צוקער צו דער טײ, נאָר טײ צום צוקער!