קולטור

צערטל־סופֿיקסן בײַ פּערזאָן־נעמען

אין ייִדיש איז זייער אָנגענומען צו פֿאַרציִען אַ פּערזאָן־נאָמען אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים. דאָס מאַכט דעם נאָמען היימישער און צוגעפּאַסטער צום טאָן און צו דער באַציִונג וואָס גילטן צווישן נאָענטע מענטשן.

געוויינטלעך איז די פֿאַרצויגענע פֿאָרמע די וואָס עס ניצן טאַטע־מאַמע, און בכלל דערוואַקסענע, בײַם רעדן וועגן אַ קינד אָדער צו אַ קינד. די באַזונדערע פֿאָרמע דריקט מערסטנס אויס גוטגינציקייט און ליבשאַפֿט. די פֿאָרמע ווערט אַוודאי אויך געניצט פֿון קינדער צווישן זיך.

למשל, אַז נעמיס באָבע רעדט אָדער שרײַבט צו איר, רופֿט זי זי „נעמילע“. און נעמי, פֿון איר זײַט, ווײַזט אויך אַרויס די זעלבע וואַרעמע באַציִונג, ווענדנדיק זיך צו דער באָבען מיט „באָבעניו“ אָדער „באָבעשי“ און צום זיידן מיט „זיידעניו” צי „זיידעשי”. (אין אַזאַ ווענדונג פֿונקציאָנירן די װערטער „באָבע“ און „זיידע” ווי נעמען.)

דאָס ייִנגל וואָס מיר קענען ווי „מאירקע“, אַז ער וועט נאָר אויסוואַקסן, וועט ער שוין מסתּמא הייסן בײַ אַלעמען פּשוט „מאיר“. בלויז זײַנע עלטערע קרובֿים און זײַנע חבֿרים פֿון די קינדער־יאָרן וועלן אים נאָך רופֿן פֿאַרצויגן „מאירקע“. נאָר אַז עס וועט קומען צו דעם, וועט זײַן כּלה האָבן די ברירה צו רעדן צו אים צערטלעך ניצנדיק ווידער די פֿאָרמע „מאירקע“ אָדער צוטראַכטנדיק אַן אייגענעם נוסח: „מאירל“, „מאירקעלע“, „מאירעניו“, „מאירוש“...

כּדי אױסצודריקן אַ צערטעך געפֿיל קען מען אױך די נעמען פֿאַרציִען, למשל: יאַנקעלע, באַשעניו, פֿאַליקל.

אַ פֿאַרצויגענער נאָמען בײַ אַ דערוואַקסענעם פֿלעגט אָפֿט מאָל גיין צוזאַמען מיט אַ צונאָמען פֿאַרבונדן מיט אַ „נידעריקער“ פּראָפֿעסיע, למשל: אַבֿרהמעלע מלמד, מאָטקע גנבֿ.

עס זענען אָבער דאָ גענוג פֿאַלן, ווען דער פֿאַרצויגענער נאָמען ווײַזט אָן אויף אַ „גײַסטיקער“ נאָענטקייט מיט אַ גאָר רעספּעקטירטער פּערזענלעכקייט, ווי למשל אַ חסדישן רבין: ר׳ מענדעלע פֿון קאָצק, ר׳ דודל קאַרלינער — און װער שמועסט נאָך, אַז דעם אַלמעכטיקן אַליין קען מען אָנרופֿן גאַנץ היימיש מיטן פֿאַרצויגענעם „גאָטעניו“.

װעגן דעם באַניץ פֿון די סופֿיקסן –⁠ל און –⁠עלע אין דער פֿונקציע פֿון דימינוטיװ, זען 6.4 נאָך פּרטים.